[Hi news’s speech]Should the Chinese people in Cambodia be harvested?

ឆ្លុះបញ្ចាំងពីអាកប្បកិរិយារបស់វិនិយោគិនចិននៅកម្ពុជា

ខ្មែរ​ខ្លះ​ថា​ចិន​សម​នឹង​គេ​កេងប្រវ័ញ្ច។ ពេល​ខ្ញុំ​បាន​ឮ​ពាក្យ​នេះ​ដំបូង ខ្ញុំ​ខឹង​ខ្លាំង​ណាស់​ចង់​វាយ​មនុស្ស​នោះ។ ប៉ុន្តែ​បន្ទាប់​ពី​បាន​ស្តាប់​ការ​ពន្យល់​របស់​គាត់ ខ្ញុំ​ក៏​នៅ​ស្ងៀម។ លោក​បាន​ចង្អុល​បង្ហាញ​ថា អ្នក​វិនិយោគ​ចិន​ជាច្រើន​នៅ​កម្ពុជា​មាន​បញ្ហា​រួម​គឺ​ពួកគេ​ចូល​ចិត្ត​ប្រើ​លុយ​ដើម្បី​ដោះស្រាយ​បញ្ហា។

ការផ្លាស់ប្តូរភាពសាមញ្ញនៃសង្គមកម្ពុជា។
មុនឆ្នាំ 2017 ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាមនុស្សសាមញ្ញ និងស្មោះត្រង់។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ បន្ទាប់ពីឆ្នាំ 2017 អ្នកវិនិយោគចិនជាច្រើនដែលចង់ចាប់យកឱកាសចំណេញច្រើន តែងតែផ្តល់ប្រាក់ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដែលពួកគេជួបប្រទះ។ ប្រសិនបើលុយមិនគ្រប់គ្រាន់ ពួកគេនឹងបន្តបង្កើនចំនួន។ ពួកគេជឿថា ដរាបណាពួកគេសូកប៉ាន់មន្ត្រីមូលដ្ឋាន បញ្ហារបស់ពួកគេនឹងត្រូវបានដោះស្រាយ។

ដាវមុខពីរនៃប្រាក់
យូរៗទៅ វិនិយោគិនចិនទាំងនេះបានឈប់ពន្យល់ ឬបង្ហាញឯកសារសម្រាប់ការផ្ទៀងផ្ទាត់ និងផ្តល់សំណូកដោយសភាវគតិជំនួសវិញ។ ប្រសិន​បើ​រឿង​នេះ​មិន​ធ្ងន់ធ្ងរ​ពេក​ទេ មន្ត្រី​មូលដ្ឋាន​តែង​បិទ​ភ្នែក​មើល​ក្រោយ​ទទួល​សំណូក។ នេះនាំឱ្យជនជាតិចិនទាំងនេះជឿថាច្បាប់អាចពត់ដោយលុយ។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សកម្មភាពទាំងនេះក៏បានជំរុញឱ្យមានផ្នត់គំនិតក្នុងចំណោមមន្ត្រីមូលដ្ឋានថា មុខជនជាតិចិនណាមួយដែលពួកគេបានឃើញអាចជាឱកាសសម្រាប់សំណូក។ ពួកគេបានចាប់ផ្តើមបញ្ឈប់បុគ្គលជនជាតិចិនញឹកញាប់ជាងមុន ដោយដឹងថាពួកគេទំនងជានឹងផ្តល់ប្រាក់ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាណាមួយ។

កំហុសនៃការយល់ព្រមគ្នាទៅវិញទៅមក
អ្នក​ខ្លះ​ប្រហែល​ជា​ប្រកែក​ថា​នេះ​ជា​បញ្ហា​នៃ​ការ​យល់ព្រម​ពី​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក បើ​អ្នក​ណា​ម្នាក់​សុខ​ចិត្ត​ចំណាយ​លុយ​ដើម្បី​ដោះស្រាយ​បញ្ហា តើ​មាន​ផល​ប៉ះពាល់​អ្វី? អ្នក​អាច​នឹង​និយាយ​ថា “អ្នក​មិន​អាច​ប្រកួត​ប្រជែង​នឹង​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​របស់​ខ្ញុំ​បាន​ទេ ដូច្នេះ​អ្នក​សម​នឹង​ត្រូវ​ជម្រុះ​ចោល”។ ប៉ុន្តែទស្សនៈនេះមិនអើពើនឹងទុក្ខលំបាករបស់ជនជាតិចិនភាគច្រើនដែលមិនមានលុយដើម្បីធ្វើដូចគ្នា។

ទង្វើ​នេះ​ពិត​ជា​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​មាន​ការ​ខក​ចិត្ត។ កម្រិតខ្ពស់នៃសុភមង្គល និងការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមដែលកម្ពុជាសម្រេចបាន គឺបានមកពីការខិតខំប្រឹងប្រែង និងការតស៊ូរបស់រដ្ឋាភិបាល និងប្រជាជន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ជនជាតិចិនមួយចំនួនបាននាំយកមកជាមួយនូវផ្នត់គំនិតថា “លុយអាចធ្វើឱ្យអារក្សក្លាយជាថ្មកិន” ដែលជាសញ្ញាណទូទៅនៅក្នុងប្រទេសចិន។

សារៈសំខាន់នៃច្បាប់ និងសណ្តាប់ធ្នាប់
ការ​មាន​លុយ​មិន​ខុស​នោះ​ទេ ការ​ធ្វើ​ឲ្យ​ខូច​ច្បាប់​និង​ការ​ប្រព្រឹត្ត​ដូច​ចោរ​មាន​គឺ​ជា​ការ​អាម៉ាស់។ អាកប្បកិរិយាបែបនេះនាំឱ្យមានការតំរែតំរង់សង្គម។ ការមិនអើពើនឹងច្បាប់ និងច្បាប់ និងការលើកកម្ពស់បរិយាកាសដែលមិនសមហេតុផល មិនអាចស្មើនឹងការប្រកួតប្រជែងដែលមានសុខភាពល្អនោះទេ។

សូមពិចារណាពីរបៀបដែលនៅក្នុងប្រទេសចិនក្នុងកំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1970 មានមនោសញ្ចេតនាប្រឆាំងការិយាធិបតេយ្យខ្លាំង។ តើ​វា​បាន​ប្រែក្លាយ​បន្តិចម្តងៗ​ទៅជា​វប្បធម៌​នៃ «​ការ​ទារប្រាក់​ដោយ​ចៃដន្យ និង​ជំរិត​ទារប្រាក់​» យ៉ាងដូចម្តេច? មនុស្ស​ឱនក្បាល​ចំពោះ​មន្ត្រី​មិនមែន​ដោយ​ការ​គោរព​ទេ តែ​ដោយ​ការ​ភ័យ​ខ្លាច ដោយ​ផ្តើម​ចេញ​ពី​មនុស្ស​ដំបូង​ដែល​ស្ម័គ្រ​ចិត្ត​ទទួល​សំណូក។ បើគ្រប់គ្នាគោរពច្បាប់ សង្គមនឹងមានភាពសុខដុមរមនា។ ប៉ុន្តែ​មនុស្ស​មួយចំនួន​ដើម្បី​សង្គ្រោះ​ខ្លួនឯង​ដោយ​លំបាក​បន្តិច​នោះ សុខចិត្ត​បំផ្លាញ​បរិយាកាស​ដ៏​សុខដុម​នេះ បង្ក​គ្រោះថ្នាក់​ដល់​មនុស្ស​គ្រប់គ្នា​។

គោរពច្បាប់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍រួម
ដូច្នេះ​ហើយ​អ្វី​ដែល​ប្រជាជន​ខ្មែរ​ឲ្យ​តម្លៃ​បំផុត មិន​ថា​អ្នក​មាន​លុយ​ទេ ប៉ុន្តែ​តើ​អ្នក​យល់​និង​គោរព​ច្បាប់​ឬ​អត់។ ដើម្បី​អភិវឌ្ឍ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ឱ្យ​កាន់​តែ​ល្អ​ប្រសើរ ជន​រួម​ជាតិ​របស់​យើង​ត្រូវ​ផ្លាស់​ប្តូរ​គំរូ​អាកប្បកិរិយា​នេះ។ ការគោរពច្បាប់ និងបទប្បញ្ញត្តិក្នុងស្រុកមិនត្រឹមតែការពារខ្លួនប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងរក្សាបាននូវសុខដុមរមនាក្នុងសង្គមផងដែរ។

យើងត្រូវចាំថា លុយមិនមែនជាអ្វីៗទាំងអស់នោះទេ។ យើងត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាតាមរយៈមធ្យោបាយស្របច្បាប់ និងគោរពវប្បធម៌ និងច្បាប់ក្នុងស្រុក។ មានតែវិធីនេះទេដែលយើងអាចរួមបញ្ចូល អភិវឌ្ឍ និងបង្កើតអនាគតប្រកបដោយសុខដុមរមនា និងស្រស់ស្អាតជាមួយគ្នា។

Reflecting on Chinese Investors’ Behavior in Cambodia

Some Cambodians say, “The Chinese deserve to be exploited.” When I first heard this, I was furious and wanted to hit the person. But after listening to his explanation, I fell silent. He pointed out that many Chinese investors in Cambodia have a common problem—they like to use money to solve problems.

The Changing Simplicity of Cambodian Society

Before 2017, Cambodia was known for its simple and honest people. However, after 2017, many Chinese investors, eager to seize profitable opportunities, would often offer money to resolve any issues they encountered. If money wasn’t enough, they would continue to increase the amount. They believed that as long as they bribed local officials, their problems would be solved.

The Double-Edged Sword of Money

Over time, these Chinese investors stopped explaining or presenting documents for verification and instinctively offered bribes instead. If the matter wasn’t too serious, the local officials would often turn a blind eye after receiving the bribe. This led these Chinese to believe that rules could be bent with money.

However, these actions also fostered a mindset among local officials that any Chinese face they saw could be an opportunity for a bribe. They began to stop Chinese individuals more frequently, knowing they would likely offer money to resolve any issues.

The Fallacy of Mutual Consent

Some might argue that this is a matter of mutual consent—if someone is willing to spend money to solve a problem, what’s the harm? You might say, “You can’t compete with my wealth, so you deserve to be eliminated.” But this perspective ignores the plight of the majority of Chinese who don’t have the money to do the same.

This behavior has indeed caused resentment among Cambodians. The high level of happiness and social development that Cambodia had achieved was a result of the hard work and perseverance of both the government and the people. However, some Chinese brought with them the mindset that “money can make the devil turn millstones,” a common notion in China.

The Importance of Law and Order

While having money isn’t wrong, undermining the rules and behaving like a rich thug is disgraceful. Such behavior leads to social regression. Ignoring rules and law, and promoting an unscrupulous environment, cannot be equated with healthy competition.

Consider how, in China during the 1970s, there was a strong anti-bureaucracy sentiment. How did it gradually transform into a culture of “random levies and extortion”? People bow to officials not out of respect but out of fear, stemming from the first person who willingly paid a bribe. If everyone adhered to the rules, society would be harmonious. But some people, to save themselves a little trouble, are willing to shatter this harmonious environment, causing harm to everyone.

Respecting Rules for Common Development

Therefore, what Cambodians value most is not whether you have money, but whether you understand and respect the rules. To develop better in Cambodia, our compatriots need to change this behavior pattern. Respecting local laws and regulations not only protects themselves but also maintains social harmony.

We must remember that money isn’t everything. We need to solve problems through legitimate means and respect local culture and laws. Only in this way can we truly integrate, develop, and create a harmonious and beautiful future together.